Sunday 31 January 2016

Contoh Cerpen Basa Bali

lebih lengkap Contoh Cerpen Basa Bali Bisa di donlot disini

atau disini

Guru Guyu

          Uli pidan I Wayan Sugih Artha Lacur Braya ngaku dot dadi guru. Pang kuda kaden ia milu test pegawe negeri, pang monto ia sing lulus. “Ma nak belog cara ci ee kanti nyidang dadi guru, man kenken ya padadinne murid-murid”, keto I Nyoman Blek Tukang Walek nyacadin. Prajani barak biing muanne I Wayan. Ia tersinggung sajan-sajan tersinggung. Das sajan botol arake anggona nimpungin I Nyoman. Mirib man sing sekaa tuak ane lenan nambakin, sinah suba bocor tenggekne I Nyoman, sinah suba maganti adanne. Dadi I Nyoman Bered pesu getih. “Man cang orahang ci belog, ci kenken?, man ci mrasa dueg mai mapadu, pang karuan, krama sekaa tuake dadi juri”, keto abetne I Wayan sambilanga muding I Nyoman nganggo lima tengebot. Lima tengawanne suba magemelan, siap kal nyagur.
          I Nyoman Blek Tukang walek nguntul, ngobanne barak biing. Miriba ya nyesel mesuang munyi buka keto. Ia sing madaya, ulian walekanne kal ngranang I Wayan Sugih Artha Lacur Braya pedih. Jani krama sekaa tuake sing ada ane bani pesu munyi, takut I Wayan ngancan pedih. Konyangan iteh nuruang tuak, sambilanga nyaru-nyaru matoog. “Sajan Ci sing nawang labak tegeh, amonto uli pidan suba matimpal. Nak sing dadi ngwalek ane pesajanne. Mlajah buin ngae walek-walekan pang misi masih ngajum. Yan suba misi ngajum, sinah walekanne sing bes dingehanga, ajum-ajumne dogen ane masukanga ka ati”, I Made Dabdab Kereng Gradab-Gradam mamunyi kisi-kisi di kupingne I Nyoman Blek Tukang Walek.
          Ada dasa menit, sepi jampi sekan tuake. Sing ada ane bani ngamaluin mamunyi. Konyangan ngaku-ngaku prihatin ke nasibne I Wayan Sugih Harta Lacur Braya. “Cang sing nyidaang dadi guru, jani pianak cangge orain cang nyobak milu test calon Guru. Mara kal test ada anak mulih ngaku-ngaku anak ane nyidang ngalulusang. Kone man dot lulus, man sarjana patut mayah satus selai juga. Man sing ngelah pis amonto, lima juta dogen kone bayah malu. Man suba seken lulus, tuur suba maan SK, SK-ne ngadiang di bank, silihang satus duang dasa, mara gajihe anggon nyilcil. Peh jeg aluh sajan anake ento mamunyi, kewala pengeng baana icang ningehang”, keto i Wayan sambilanga mecik pelengan.
          Krama sekaa tuake milu mecik pelengan. Konyangan mautsaha ngenehang unduk ane orange teken I Wayan. Pamuputne konyangan kitak-kituk ngaku sing kresep. “Maksudne kenken?” man dadi guru, patut mautang malu, man keto sing guru guyu ya adane, memeh bandingan ke dadi guru mautang, luungan dadi Guru Wayan, Guru Made, Guru Candra lan guru ane lenan dogen”, keto I Made Dabdab Kereng gradab-Gradab mamunyi sambilanga kedek. Krama sekaa tuake milu kedek.
          “To awinan tiang sing buin percaya teken guru-guru cara janinne. Luungan suba cucun-cucun tiange maguru ken alam. Apang sing uli cenik bisa ia miara alam, sing uli cenik adepanga buku, apang liu reramanne ngelah utang. Man keto dong kwalitas calon-calon gurune, pantesan tiang dadi guru teh”, ketoo I Wayan mamunyi sambilanga majujuk nitgtig tangkah. Buin siep krama sekaa tuake. Konyangan takut pelih mamunyi.



MAJOGJAG (CARITA CUTET MABASA BALI)
Olih : Djelantik santha

Wayan Sentana alon-alon nyetandar motorné di samping balé dauhé apang tusing pirenga tekén reramanné ané sedeng iteha ngorta padaduanan di ampiké sambil ngopi.

“Om Swastyastu,” sapanné Wayan Sentana alon sada masalin munyi.

“Om Swastyastu,” pasaut bapannē matolihan. “Béh, cai Yan, kadén bapa nyén ané teka, tumbén nganjali? Biasanné jeg nylonong,” pasaut bapanné matadah tengkejut.

“Nggih Pa, Mé. Gumanti ja tiang meled nyugjugin, napi salam krama Baliné nyak nyambung marakyat nganti teked ka désa-désa. Ané biasanné koh ngomong?”

“Nah, ajanian suba sayan ada perubahan. Nanging mara di sangkepan, di upacara lan acara adat né matadah resmi. Cara mapepadikan, nrima tamiu dines muah ané lénan.”

“Sing kénkén Pa, mula sukil ngawitin ngaé ané melah. Tiang masih jani malajah ngomong basa Bali ané madan beneh, sawiréh jani basa Baliné suba sayan nglimbak.”

“Nah mungpung Wayan ngoraang basa Baliné sayan limbak, mémé masih ajak bapan ceningé mara sedeng ngortaang basa Bali ané dadi pajogjag dané Gusti Mangku Ngurah ngajak okan-okanné di jeronné ibi sanja,” raos méménné nyelag maketur.

“To kénkén ané dadi bantang pajogjagé? Kadén Gusti Mangku dané mula wikan?”

“Baané saking wikanné, dané marasa tusing ngerti tekén tata caran anaké ngajahin anak cerik ngomong cara janiné. Cara cening uli cerik mara ngedat suba urukang mémé ngomong mabasa Bali. Apa jani cening marasa kéweh mabasa Bali?” patakon méménné.

“Yén tiang tusing kéweh ngomongang basa padidi.Yén basa Inggris, basa Jerman mara kéweh. Patuh cara anak cerik Amérika, Australi ngomong Inggris sing marasa kéweh. Yén ia ajak mabasa Indonésia, Bali, mara kéweh. I raga masih yén malajah mawirama mara kéweh, sawiréh i raga mara majumu malajahin sasubané i raga gedé,” pianakné negesang.

“Ento suba ané nikaanga tekén Gusti Mangku i tuni semengan. Raganné masadu marasa nyelsel ngelah oka dadua pada wikan nyastra lan mabasa Bali, Kawi, nanging tusing nyidang ngurukang oka padidi mabasa Bali. Taén putunné ané di Dēnpasar mantuk ngiring ajinné. Pekakné nakonin baan basa Bali, nanging sautina baan basa Indonésia. Mara takonina okanné, Gusti Putu Raka pasaurné ngandang, ngampar. ”Béh aji bas kuna, pénter mabasa Bali ten nekaang napi. Samaliha ngomong basa Bali sulitan tekén basa Inggris. Misi anggah-uingguh, ten ja abesik cara basa Indonésia lan basa Inggris utawi Jerman. Nika mawinan tiang ngurukang basa Indonésia lan basa Inggris dumun mangda nénten kuciwa ring timpal-timpalné di sekolahan. Malah sampun kurukang basa Jepang.”

I poan okanné ané dadi pegawé bank di Jawa, Gusti Madé Rai mantuk, masih ngajak putunné ané maanjar ajak putunné ané di Dénpasar. Masih takonina baan basa Bali alus utawi sagét kasar. Makejang sautina baan basa Bali alus tekén putunné. Lantas okanné takonina kénkén dadi bisa mabinaan piuningné mabasa Bali. Pasaur okanné lan mantunné tuah yén di jero raganné setata ngurukang okanné ngraos baan basa ibu, mabasa Bali.

Kocap yadiapin raganné malinggih di Lombok, ané wewidanganné ngomong Sasak, di Jawa ané ngomong Jawa lan basa Indonésia, nanging di jeronné raganné tetep mabasa Bali. Dadi patuh cara prisip bapané, ngurukang raré patut nganggon basa ibu, basa Bali. Basa ané lénan pastika lakar kabakatang di sekolahan utawi makursus. Yén basa Bali dija ngalih kursus, yén sing di asrama utawi di umahé padidi? Yén kanti i pianak tusing bisa mabasa Bali, ané pelih boya ja i pianak, nanging i rerama ané ngutang basa ibuné padidi, sok géngsi nguber bukité ejohin. Kadirasa anaké uli Belanda nguber malajah basa Bali.

“Saja ento Bapa, Mé, tiang masih dugasé tundéna survey tekén doséné di Buléléng ané tepukin di masyarakaté mula tuah buka kéto. Liunan para janané ngurukang pianakné baan basa Indonésia, malah mabading mara malajah basa Bali di sekolahan. Sinah sukil tan bina cara malajahin basa Inggris. Ento ngranayang basa Balin anaké jani kaku, sawiréh nyalin uli basa Indonesia ka basa Bali. Conto: “Sapi saya akan saya sembelih” kabasabaliang dadi “Sampi tiang lakar tiang gorok.” Patutné “Sampin tiangé lakar gorok tiang.”

“Sajaba ento yén titénin basa Baliné gumanti ngelah anggah ungguh basa, sawiréh ngelah basa kasar, madia lan alus. Ada masih alus sor, alus mider, satmaka ngurukang para janané apang bisa ngalap asor ané numbuhang budi suci adiluhung mawit ulian basa. Hormat tekén sang catur guru. Tekén rerama, guru pangajian, guru wisésa, muang guru swadyaya saking mabasa alus. Apang tusing alpaka guru. Bani nyagur rerama, guru, misuh pemimpin. Ulian basa, bani ma-kamu, macai, maicang tekén sang guru cara basa Inggris lan Indonésiané pragat you…, kamu, engkau, aku yadian tekén Hyang Widi Wasa.”

“Saja Pa, anaké uli dura negara masih ngomongang kéto. Basa Baliné sujatinné ba sarasa, basa budaya ané numbuhang sopan santun. Kruna-krunanné masih komplitCuma yén di Buléléng, tiang kayang jani kari majogjag indik kaja lan kelodé. Cara Buléléng kaja artinné arah ke gunung dadinné ka selatan. Kelod artinné arah ke laut dadinné ka utara. Yén cara i raga ané ketah kaja, kelod, kangin, kauh ento tuah mata angin, utawi pangider buana, patuh tekén bahasa Indonésiané: utara, selatan, timur, dan barat. Boya ja arah kaja lan kelodé ané maarti ka gunung lan ka laut ané dadi gentinin aji kruna ka ulu lan ka tebén.
Kayang kamus Bali-Indonésiané masih rancu, basa Baliné ten ngelah mata angin, padahal
nawang pangider buana komplit kayang déwa nawasanga, warna, lan uripnné yén macaru. Miribang saking mula salah kaprah,” raosné Wayan Sentana ngacuh, mimbuh bingung.

“Dadi masih orahang kéto. Yén selehin miribang uli pangawit malajah ngomong raréné di Buléléng orahina gunungé kaja lan pasihé kelod, pinaka basa ibu. Tuara ngitung mata angin cara janiné. Apa buin ada kompas, ada kar utawi peta anggon uger mata angin. Éééh, nguda dadi mingungang kaja kelod suba nawang ulu tebén?” raos bapanné teges.

“Saja Pa, Mémé. Tekan tiangé mulih sujatinné lakar morahan yén kayang lulusé ené tiang payu ngantén ajak gélan tiangé Setyowati. Nanging ia sing nyak magama Hindu. Yén dadi cara Jawa, tiang ajakina milu gaman raganné. Yén sing kéto melahan pada tetep ngaba agamané soang-soang. Ibu lan bapakné setuju kéto. Cara janiné beneh masih kéto. Nanging tiang kari ngantiang pituduh lan papineh mémé lan bapané. Kénkén Bapa, Mé

“Badah…, né ja cai sajaan tusing nawang kaja kelod. Tusing ada wét buka kéto. Cai jumah muani padidi, yadiapin pada tetep tekén agamané padidi. Lantas kénkén tata upacara pawiwahané? Kénkén nerapang bebanten ardanaréswari ngajak anak ané tusing magama Hindu? Undang-undang RI No. 1 Tahun 1974 masih tusing matutang buka kéto. Apa buin yén kanti cai paid bangkung. Yén dadi melahan kelidin,” pasaut bapanné sengit.

“Nguda kéto Pa, tiang tusing lakar ngalahin sentanané jumah dini. Yadin kurenan tiangé malénan agama, kadén Tuhané ané kasembah masih patuh?” raosné Yan Sentana.

“Ooh, yén saja ia nganggap Tuhané patuh, nguda ia tusing nyak milu tekén cai? Yén cara i raga mara kéto. Ékam Évam Adwityam Brahman. Mawinan anaké luh ngantén nutug anaké muani, nganutin adat ka purusa. Apang sajaan masaanggama sekala lan niskala. Yén cara anaké malayar apang dadi aperahu nuju pulo harapan,” pitutur bapannē.

“Mimiiih Wayan… Yan. Precuma cai masekolah tegeh-tegeh. Kadén mémé ja lakar sayan ngerti. Nyatané cai mula tusing nawang kaja kelod, apa buin kangin kauh,” kénten raos méménné nyelag. Wayan Sentana bengong, tumbén majogjag ngajak reramanné.



PELIH NGECEL (Carita Cutet Mabasa Bali)
Olih :
_PANDE KADEK JULIANA_  
Siap sangkur dirurungé noltol jagung,Siap srawah kakah-kékéh nagih menang,Beli lacur iluh bongol nyusul rurung,Beli Sugih iluh ngecéh nagih juang.

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCJait1qIZh-sVThkmAlUP_l_6kpD43MKU6PDKWagT1QW7d5e7OiKAY9n-V4T6caZRrF7qAWlaDMmOCNLCbuYkKRCtM9M47chV3dBpXesqwhF5Y5GS0H5L_wH8uRtRs3Tv_5hDhK88O800/s1600/tajen+matajen.jpg
Béh kenyir-kenyir Pan Doblét majalan sambilanga magending sanjané ento nyujuh Balé Banjar Désa Talulung, genah para bebotohé makumpul sanjané ento. Mapan Pan Doblét suba majanji ngajak timpalné lakar ngaba siap kar paluanga di tajen, mih di palane paglayut kisa di kiwa tengen misi siap manuk kurungan padung aukud.


“Jani ba kar cager maan pipis né, manuk dadua, biing kalawan klawu. Jani suba lakar kembar di tengah kalangan tajené, Jeg..jeg pasti menang! Yen suba menang, pasti ada bebotoh lakar nyak meli mael siap iragané,” kéto kenehné Pan Doblét ngarenggeng sambilanga makenyem buka anak nyem punyahdi jalan nginem berem magoh kaliadrem naarné kedem-kedem sada kijem-kijem.

Gelisin satua énggal, sing ja makelo Pan Doblét majalan, suba sagét teked di arep Balé Banjar Talulungé. Apa makrana kéto, mapan di jalan kaduduk, ajaka magandéng baan timpalné ané dibiané ajaka majanji kar maklécan. Sing ja lén tuah Pan Duleg, timpalné Pan Doblét uling Dajan Desa ané mula terkenal, kasub di kalangan tajenné dadi juru pakembar, juru gecel siap sané lumrah kabaosang Saya.

“Blét, aké tuni maan ngungkabang lontar pengayam-ayaman, né patut isinné anggon tetenger iraga dadi bebotoh di petajenan apang menang, tusing ja menangis. Jani rainané Saniscara Wage, ditu oraanga : Ngajanang sareng Kangin, lé ayam saking Kelod Kauh. Raja : ijo biru lékong sandeh bang karna mata selem; Jaya : Buik, Klawu, sekedas lekong; Kaon : Wangkas kuning kuping putih, biing, brumbun, serawah papak kuning kuping putih. Toh, kéto isin lontaré. Ngerti ci?”

“Aduh, icang sing ngerti ané kéto-kéto Leg. Kalingan lontar, maca huruf latin biasa dogén icang sing kekeneh, awak lacur tuara lulus SD. Kalanga jak panaké, cenik-cenik cara janiné suba dueg mamaca. Apa to isin lontaré misi kaon wangkas? Ae yen di tajen pisé telah, wangkas pasti kaon! Hahaha..”

“Jeneng ciné puk! Néh to suba cai sing dadi orain aké uling pidan! Kadén suba orain tamatang ibané masuk SD, mara suud peplajaan magending cai suba suud masuk, jelap nyemak gaé ngarit poloné! Yén nyak ngelanjut cai dugasé ento masuk, méh suba dadi Pegawai Negeri cai jani!”

“Ah, ento cai suba ja masuk kanti tamat SMEA pidan, jani sing ja dadi Pegawai Negeri? Payuan dadi tukang gecel siap di tajen cari jani? Hahaha.., Icang ba ja kekanggoang gén amonéan, mirib amoné suwécan Widhiné, yang penting cukup madaar, ngidaang icang jani ngasukang panak pang sing belog cara nanangné, ba cukup!”

“Béh, madingang jalan mula cai Blét! Aké wak bengal kéné orain cai dadi Pegawai Negeri ija ya cocok! Wak demen 5M kéné! Nyanan telah bakat korupsiang aké pipis negarané nyen! Hahaha..”

“Apa buin ento satuan cainé 5M Leg? Jeg tawah-tawah pesu istilah ciné né! Orain naé icang apa madan kéto?”

“5M sing tawang cai? Sing suba cai taén mabalih TV, mabalih Dharma Wacanané Ida Pedanda Gunung. Pepes ditu sambatanga dedemenan akéné idup Blét! Kwala oraanga penyakit ento kin Ida Pedanda Gunung!”

“Cang TV sing ngelah, kudiang mabalih?! Ento panaké netep ka pisaga gen mabalih TV. Kalingan icang nawang Dharma Wacana pada nyen! Mabalih di banjar neteg nak maplalian bola pebaliha, bola abesik rebutina ajak liu, suba bakatanga buin tendanga, buin rebutina. Mula soléh-soléh jelemané jani!”.

“Aruhhh...! Nak maén sepak bola mula kéto Bléééttttt....!! Aturané mula kéto, bola sing dadi jemak, harus tendang....!!,” Pan Duleg nengkik sada grimutan ningeh Pan Doblét ané belog tur katrok.

“Icang tara ja nawang toh..! Pelihang icang ing nawang kéto?! (Pan Doblét jenget) Men.. men.., 5M ciné to apa? Aéng makelon ciné nyelasang, énggalan icang engsap!”

“Béh, nu ci nyecedang masih! Haahaha...! Basa anak ABG cara janiné, képo san ci Blét..! Nah orina ja, 5 M ento sing ja lén :  Mamunyah, Mamotoh, Mamirat, Malali, tekén Mamitra. To ba 5M versi akéné pang tawang cai Blét!”

“Ohh..., sing misi memadat Leg?”

“Ah, aké sing hobi memadat, adénan malali jangin! Hahahaha...! Né paling asik ento Makicikan alias Mamitra nok...! Wkwkwkwkwk....!,” I Duleg ingkel-ingkel kedék maan ngencanin I Doblét.

“Icang tuah masuk abesik 5M cainé ento Leg! Demen icangé tuah Malali. Yén mamotoh icang sing, nak icang ke tajen sing ja ngetohin momo. Icang nak tuah babotoh kanggoang, yen ba suud matoh, suud icang matajen! Pang da malali galang bulan, ilang bati telah kemulan!”

“Buihh, nutur ancruké né puk..! Sepet-sepet mulai munyin ciné né Blét..!”

“Sing ja keto, Apa buin cara cainé demen makicikan! Aruhh..., kena AIDS nyen! Wayan Bongol kena singaraja nyen Leg!”

“Singaraja maksud ciné??”

“Eh, raja singa! Penyakit dagang Leg, sepi lais..! Hahahaha..... Cara pidan kan taén cai kéto Leg? Paling ja ngalih ubad, jeg sing kapok-kapok! Nyen ja ento makada to Leg? Mbak Yu, janda ling Banyuwangi to ae? Ae leg? Naéh orang naé..! Hihihi...!” Ceced Pan Doblét nakonin Pan Duleg undukné pidan.

“Aruhhh... sajan ci Blét, membuka perih atin akéné pidan gén ci puk! Buina ngujang ci nakonang ento? Képo sajan cai Blét..! Péngen tau buanget ja ci nok...! Buin cai ngungkit-ngungkit masa lalu akéné, nak ba cara judul lagu kisah aké né, ento kesalahan terbesar dalam idup aké ngalih Mbak Yu! Ané malun-malunan nak luung én séhat-séhat siap Jawané ané taén gecel aké Blét. Jeg nadak dugas ento pelih pilih, baan luung leh kulitné, késingné nyalig, jitné makroom nyalang, masuluh ngidang ditu nok, dong jeg...! Nyén nawang tengahné penyakitan! Telah pisé bana anggon maubad ka dokter Sogi!”

“Ahh.., dokter Sogi kadén dokter gigi to Leg??”

“Ae nok..., dadarané kat orain Mbak Yu nguluh nyesep urutan jeg nyangkét digiginé nok! Kelés kawat giginé neket di anun akéné! Arughh, aget sing pegat, telah macécéh pesu getih gas to. Ngemasin buung makicikan kutus bulan ngantosang segerné. Lén kurenan akéné gecel pisaga gara-gara sing taén prutput! Né jani kurenané beling buin, ragu bana sing ja raga ngelah kepatutané to!”

“Leg, dadi cang kedék? Cang kar kedék malu! Wkwkwkwkwkaa...! To suba upah bes nakal cai Leg! Mihh, kanti engsutin kawat gigi Wayan Bongol cainé né! Dong sing ladné tepuk bungutné makawat dugasé ento? Kadén icang cai kena raja singa men!”

“Yen raja singa sing mungkin cang kena Blét, bilang keto cang nak mahelm I Wayan! Gas to ba jeg Buda Wagé galang bulan! Bayu gedé ba sing tahan nok, jeg langsung bukak-bukak korin karaoké pemanasan! Memeteng aké gasé ento di wisma! Mimih.., ngeling-ngeling aké bana gasé to nepukin anun akéné mabedbed cara mumi, aget sing misi balsem. Yen misi balsem sie ada mumi Ayan Onol dadiné! Gempar bisa di TVné! Hahahaha...! Ba oraang di kenyangné gas ento jeg pedih gen lad tatuné, makané makelo segerne nok, pragat pegat gén jaitané..! Gering petang bulan aké ngamah tapé Blét, pang ilang ja buang akéné!”

“Béh, sajaan I Duleg, suba sakit enu masih nyidang kedék cai né! Men kurenan cainé sing jeg sedih kingking nepukin patin arit cainé sing dadi anggon?”

“Ento suba, jeg brééééngsééééééékkkk.....! Balas dendam ya ajak aké, memitra poloné masih gas aké gelem. Lén kar nguliang buang akéné ané ilang ulian naar tapé to keweh pesan! Kayang jani mara ngidang gridip-gridip dogén nok..! Nyak sing siteng cara pidan, irib kena pastu né..! Aruhhh...!”

“Né suba kabaos tukang gecel di tajen pelih ngecel demen ngecel siap pisaga, payu lantas siapé jumah gecel pisaga! Hahaha....!”

“Mendep ci Blét..! da uyut...! Sakit kenehé ngingetang unduké ento buin. Jani ajaka meliang-liang malu, dini ilangang gedeg basangé! Cén siap cainé? Ajaka paluang aliang musuh..!”

“Né tolih, siap manuk kurungan icangé.. biing kalawan klawu, awak siteng kekar, kampid samah, jangar ngérab, paruh lanying, kuku tajem! Yén paluang jeg pasti menang..!”

“Aruh, né biing oyongang jani, né klawu gen paluang, né wangsit ling lontar pengayam-ayaman né tuni kebitang icang!”

“Men yen sing paluang, sing maan pipis?”

“Né ba lén kelas mamotoh ajak bebotohé. Cai kelas bebotoh kéné, suba suud matoh, suud! Sing ngenehang mani buin ada Tajen di Delod Desané. Yén jani makejang paluang, mani apa aba ka tajen?”

“Nah ba ja kéto, kanggo ci gén ba! Icang dadi ikuh nak nuut.. yang penting binsep mulih ngaba pipis, ngaba bé cundang. Apang ada timbung anggon daarang nasi!”

Majalan lantas ajaka dadua ka tengah kalangané ané ramé baan selukan para bebotohé ané mamotoh. Riuh munyiné ngebekin Bale Banjar Talulungé. Dagangé masih bek pada matanja, dagang kopi, dagang nasi, dagang inuman, dagang baju, kating Ceki, Blokiu, Spirit, Kocokan, Bola Adil, ada masih ditu. Suba cara pindekan tempuh angin, cenged pinceran pipisé ditu di tongos tajené.

“Cok, cok, cok..,
gasal, gasal, gasal..cok, cok, cok... Pung! Kaonnn...!!”



ASAH ASIH ASUH
Pande Kadek Juliana 
*
Petengé ento sepi jampi, kadirasa jangkrik buka ketebin tan wénten pakrik-krik. Gulem nyaputin langit, ngawinang bulan lan bintangé tan sida kacingak saking soring langit. Katak lan dongkang saling pasautin kadi rasa ngajap-ajap mangda Sang Hyang Wisnu digelis medal saking langité, apan jagate sue tuh gaing lahru kangkang sangkaning panes sasih kadasané. Galahé punika sakadi nyarengin metengin keneh Ni Putu Asihé. Mapineh-pineh ipun ring munyin gegélannyané I Gdé Warsawa duk inuni semeng daweg ragané matemu mangkeb-engkeban sareng kalih ring umah dadongné Ni Putu Asih. Satata marawat ring manahnyané pangidih tunangan ipuné lakar ngajak dewekné nyikiang tresna antuk ngarorod.

"Tu, beli mejanji tekén Putu. Lakar satya nindihin tresna. Yadiastun bapan Putuné tusing setuju ngelah mantu cara beli, ulian beli pianakné I Dangin. Sakéwala bes kaliwat sayang beliné jak Putu, buina keneh iragané melah, sing nyandang buin iraga makebangan. Cutetné, buin mani semeng beli lakar ngajak Putu kawin lari. Siagaang ragan Putuné, da suba ngaba apa-apa, beli suba meliang ragan Putuné panganggo. Buin mani antosang bli jumahné Luh Sari badangin, da pesan luh nyambat apa-apa ngajak anak lén. Yan ada anak matakon, orahang bena melali". Asapunika piteketnyané I Gdé Warsawa ring Ni Putu Asih.

Kasujatiané, Putu Asih kantun bimbang antuk pinunas gegélanipun. Kadirasa tan purun gagésoan ngambil kaputusan. Mangdané tan kabaos gangsaran tindak kuangan daya. Ulah-ulah nyemak kaputusan, nanging ngamolihang pikobet ageng. Ni Putu Asih jejeh pisan yan bapan ipuné ngantos brangti. Punika mawinan Putu Asih ngidih témpo ring gegélan ipuné jagi ngambil kaputusan.

Inget Ni Putu Asih ring paglemék dadong ipuné wus I Gde Warsawa ninggal umah dadongné inuni. “Tu.., yan dadi dadong mapiteket jak Putu. Sing ja liu pangidih dadongé, mlahang malu mapineh satondén Putu majalan nuutin pangidih gegélan Putuné. Dadong nawang, nak mula melah sujatiné keneh Putuné ngajak I Gdé ngantén, apa buin cening pada mamindon, apanga sida bapan ceningé buin raket manyama ngajak Bapan I Gdéné yan suba mawarang. Sakéwala Putu suba nawang kénkén gedeg basang bapan Putuné ngajak I Wayan Dangin bapan I Gdé Warsawané. Apang tusing ulian ené dadi biuta gedé saling ngédengang basang bawak”.

Dadi inget Ni Putu Asih ring paundukan biuta maplekara tanahé dumun. Duk bapan ipuné I Nengah Dauh sareng reramannyané joh I Wayan Dangin marebat sangkaning maplekara tanah warisan duké Ni Putu Asih kantun masekolah ring SMP. Ngantos mangkin gedeg bapan ipuné tan ilang-ilang. Yadiastun ké tanahé punika sampun kaadol olih pekak Ni Putu Asihé mangdané nénten wénten karebutin lan jinahné kanggén menahin miwah ngupakarain sanggah kawitannyané ngantos sida bungah kadi mangkin. Wayan Dangin daweg punika sampun ngalegaang tanah warisané punika kaadol yan sayuakti kanggén menahin sanggah kawitané, nanging I Nengah Dauh kantun masih madué keneh brangti ring I Wayan Dangin, mapan ulian ipun tanahé punika tan sida kagarap olih I Nengah Dauh. 

“Aduh... déwa ratu! Dadi kekéné san hidup tiangé ratu betara. Icén ja titiang pamargi becik, mangdane prasida titiang ngajak bli Gdé masikian alakirabi lan reraman titiangé sida mabesikan sareng bapané bli Gdé”. Kadi asapunika Ni Putu Asih masesambatan padidi ritatkala keneh ipuné kapetengan. Yan pinehang, nak jakti méweh kawéntenan Ni Putu Asihé, tan bina i taluh apit batu. Yening ipun nuutin kadi pangidih I Gdé Warsawané jagi ngarorod, sinah pacang nemu temah bapan ipuné. Nanging, yan ipun tan nuutin saking tuas manah ipuné, nak bas kaliwat sayang Ni Wayan Asih ring I GdéWarsawa. Dadosné kadi bimbang manah ipuné nyalanin.

Petengé punika, kadirasa tan polih nang aketélan Ni Putu Asih ngidemang paningalanipuné, inguh, paling, uyang, maguyang ngangkang tan kadi-kadi, ngenehang pajalané durus pacang majalan ngarorod sareng I Gdé Warsawa semengé malih bos-bos. Ujané bales tan gigisang, kadi nyarengin inguh manah Ni Putu Asihé.

“Nah... pang sepalanan, i dewek bani adané ngetohin tresna, nyujuh melah ngadokang jengah kanguang ngalah apang élah, sida bungah, mani puan bayah dosané ngajak yayah rena”. Kadi punika papinehnyané Ni Putu Asih pakrimik ngamigmig padidi ring kamar ipuné.

**
"Kukuruyuk..... kukuruyuk... kukuruyuk...."
Munyin siapé nyihnayang jagaté sampun semeng. Sang Hyang Surya sampun matangi kairingin antuk suaran kedisé manguci saling pasautin ring carang-carang taruné ageng. Sakadi girang pacang nyaksiang lampah Sang Arjuna ngamandung Dewi Subadra antuk titah Sang Kresna. Langité kedas tanpa ambu, nyihnayang dinané melah pacang ngardi pikardi becik.

 "Tu.. bangun Tu.., suba semengan né, barengin malu mémé magarapan di paon. Nto pada gaénang malu i bapa kopi!". Mémén ipuné nundunin Ni Putu Asih nogtog pintun kamarnyané.

"Ngih mé..! Mangkin pun tiang ka paon”. Magébras Ni Putu Asih bangun tur ngojog ka paon marengin mémén ipuné magarapan lan maktaang bapan ipune wédang acangkir wanén.

"Kopiné pa..!"
"Nah.., jang malu ditu di baléné. Bapa nu nyangih arit lakar ka tegalé ngaritang sampiné padang nang acekel". Iteh Pan Dauh nyangih arit ngangén srawad ring dajan menténé.

"Tu.., nyai dingeh bapa di pisaga orahanga pepes kintil-kintil bareng ngajak I Gdé panakné I Dangin, saja? Bapa sing pesan demen yan nyai bareng-bareng ngajak jelemané totonan. Yan nyai nu lega nganggon bapa rerama, johin jlemané ento. Sing suka bapa ngelah mantu panakné I Dangin. Yan sing nu anggon misan jlemané ento, pidan suba kasepeg baongné aji arité ené". Sada bangras bapannyané ngraos.

"Aduh.. pa. Nu dogen bapa gedeg ngajak bapa Dangin! Yan amonto suba i bapa Dangin ngesor tekéning bapa, apanga ngengsapang unduké pidan. Nu masi bapa gdeg?".

"Endepang iban nyainé, apa ketawang? awak raré mara dibi! Cutetné bapa sing suka nepukin nyai paek ngajak panakné I Dangin". Sada ngambrés Pan Dauh mantigang srawad di arepnyané Ni Putu Asih lan majalan ka tegalé.

Ni Putu Asih ngeling sigsigan ngojog ka paon ngelut mémén ipuné. "Nah, da ento anggona sebet Tu, suba tawang Putu i bapa nak kereng bendos. Apa buin yan nyambatang iwak ceningé i bapa Dangin. Mémé anak suba melid masi ngorahin i bapa apanga ngengsapang unduke pidan-pidan. Nanging nu dogen kaduta gedeg basangné i pidan. Suwud monto ngeling, sing dadi ngeling semeng-semengan". Mén Asih sada polos banban nuturin pianak ipuné.

"Jani tulungin mémé meli kajukut tekén bé siap lakar anggon darang nasi! Ka peken malu selidan sambilang maseliahan masi Tu, yan tepuk timpalé di peken liang suba bayun Putuné. Suwud monto ngeling. Né aba pipisé".

"Ngih mé.., tiang pamit mangkin sareng mémé". Mén Asih makesiab mirengang munyin pianaknyané ngorahang mapamit. Mén Asih mapineh ring kayun buka pianak ipuné jagi matilar tan mawali malih. Nanging tan ja kaodar antuk Mén Asih ring pianak ipun.

Ni Putu Asih kadi polih galah né mangkin ngaruruh gegélan ipuné pacang tulus ngarorod dinane semeng punika. "Nah, sedeng melaha iraga oraina ka peken ngajak i mémé. Jani suba panumayan iraga lakar ngalih bli Gdé jumahné Luh Sari. Mémé, bapa ampurayang tiang tan nyidang nuutin keneh bapané apang palas ngajak bli Gdé".

Sawatara jam tengah sia, Ni Putu Asih teked jumahné Luh Sari. Dapetanga I Gdé Warsawa sampun jumenek ngantosang irika. "Adi makelo Tu..? Uli tuni bli ngantosang dini ngajak Luh Sari. Jumah bliné nak suba sayaga makejang. Tuah ngantosang iraga teka dogén. Para prajuru adaté masi suba pada ngantosang. Lan jani mulih beliné!".

"Ampura bli Gdé, tiang telat. Mara kadung tiang nulungin i mémé di paon, buina tiang ngalih selah lakar mai”. Pasaut Ni Putu Asih ring gegélannyané.

Sareng kalih laut mamargi negakin sepeda motor astrea buntut ngojog umahnyané I Gdé Warsawa.

***
Sampun soré galahé, Ni Putu Asih konden masi teka uli peken. Mémé lan bapan ipuné ngibukang raga tan karu-karuan, nyapnyap teken pianakné bajang saking semengan ngantos sanja kondén masi teka.

Malih jebosnyané sagét cicingé ngongkong ring arep pamesuan umahnyané. Sagét rauh anak lingsir makta surat nartayang indik Ni Putu Asih lan I Gdé Warsawa sampun wusan mabiakaonan lan kasaksiang antuk adaté irika. Pan Dauh lan Mén Asih katunasin galah mangda rauh ring rahina bénjang semeng nyaksiang pianak ipuné matataban.

Tan kandugi brangti Pan Dauh mireng gatrané punika. ”Béh.. Sajan pesan jelemané totonan sing bisa ngaleganin rerama nang abedik. Nah yen suba keto, nyai méméné da pesan nyen kemu nelokin pianak alpaka guru totonan, jeg depangin. Sing ja baang kai lakar ngaba tipat bantal nyen mai”.

Ngantos Ni Putu Asih ngelah pianak suba matuwuh nem sasih, enu masi bapan ipuné ngadut gdeg basang, yadiastun Mén Asih ngaraina ngalémekin kurenan ipun, kantun masih Pan Dauh tan mresidayang ngenduhang gdeg basang.

"Bli.., dong inget-ingetang ragané, da ja toliha pianaké, cucuné delokin masi kapah-kapah. Eda gedeg basangé ipidan ngajak Pan Dangin buin lantanganga, pang da pianaké cara jani kena. Masalahé ento suba liwat joh. Buina yan amonto Pan Dangin ngesor ngajak beli, jani ia dadi warang iragané. Miribang ené suba pituduh Widhi, lantaran i cening Asih makurenan ngajak I Gdé Warsawa né lakar mesikang beli ngajak Pan Dangin manyamané apang tulus, apang parus, asah asih asuh. Né cucune buin mani anak maotonan, bli undanga ngajak Pan Dangin apang ngidaang teka nelokin cucuné".

Ditu lantas Pan Dauh mapineh-pineh ring raga. "Béh saja buka munyin kurenané. To ngudiang iraga makelo ngadut basang gedeg ngajak Pan Dangin, buina jani pianaké dadi mantun iané. Saja buka munyin kurenané, miribang Ni Putu Asih pianaké dot apang bapané manyama pada melah saling asah, saling asih, saling asuh. Saling asah ban iraga ngajak Pan Dangin pada-pada tusing maan waris masih ipidan, saling asih ulian pianaké maatepan masomahan, saling asuh ban iraga jani suba ngelah cucu ne patut upapira melah-melah. To ngudyang iraga tua buduh ngurukang ngajain pianaké mamusuh ngajak nyama. Buina cara ngarebutin balung tan paisi".

Ditu lantas Pan Dauh buin maniné ngajak somah ipuné ngarauhin pondok Pan Danginé ngidih pelih ban ngadut gedeg basang bas makelo sambilanga ipun nelokin cucunnyané maotonan.
(Redite paing, 8 Februari 2009



MAMULA KACANG (SEBUAH CERPEN MABASA BALI)
Olih : Pande Kadek Juliana

Pan Ayu sedeng sibuk di carike, numbeg mapan jani lakar mabian. Wireh yehé ngancan seret di cariké. Teka I Gdé Nyawan nulungin Pan Ayu. I Nyawan Katundén baan Pan Ayu apanga teka nulungin, buina ané ngaé bayuné sumingkin saat nyak mapitulung sawireh dot ngaluluhang hatin Pan Ayu. Apang kasayangang lan makatang Ni Ayu bungan hati pianakne Pan Ayu ane jegeg maketeg-keteg.

Ni Ayu tuah saja jegeg kéwala agak oon abedik. Pan Ayu sayang pesan ngajak pianakne. Kija-kija melahanga pesan bana nuturin apang pianakne karesep baan tutur. Dugase ento Bareng ajaka Ni Ayu ka carik nulungin ngabut bulih sawireh Pan Ayu magarapan mamula kacang.

"Dé, De Nyawan, swud malu numbeg ngelakar. Jani jemak jebes bibit kacange beténan di delod pundukané". "Men nyen ada ditu pa?", "To, Ada Ni Ayu ngabut bibit betenan". 

Mara dingeha Ni Ayu ada di betenan pundukan, jeg liang hatine I Gde Nyawan kar nepukin Ni Ayu. Gebras ia ngojog tongosne Ni Ayu lakar nyemak bibit. 

Gumine sedeng nyujuh tengai. Matanai nedeng ngancan galak. Dadi kebusan Ni Ayu beten pundukane. Makisid ia milpilang bibit kacang di bongkol cengkeh di tegal betenan cariké. Kauk2 ni ayu. "Bapa.. bapa.. icang makisid ke tegale. Kebus dini".

Pan Ayu uli joh masaut tan karungu pianakne ija. "Nahh.. melahang ada Nyawan galak di cengkehe to Yu.. pang sing gencera, apa buin sedeng tengai nak galak pesan yen ada ne ngulgul". Mapan tau tongosne Ni Ayu makisid, Pan Ayu ngorahin I Gede Nyawan ngalih bibit di tegalé di tongosne Ni Ayu ngetis beten cengkehé. 

Bawakin satua, suba lantas teked I Gde Nyawan di tongosne Ni Ayu ngetis. Mihh makesiab I Gede nepukin ni Ayu ne jegeg nyalolét negak nyelempoh milihin bibit. Sada gutit Ni Ayu nyemak bibit padidiana. Mapan mémén ipuné nu jumahné nyakan, binsep lakar ngabaang kopi tur dedaaran ke carik. 

Disedek Ni Ayu nguntul, mihhhh.... ngenah ngaléot nyonyoné putih gading waluya nyug gadingé kembar. Ditu lantas I Gde Nyawan nepukin sada srieng-srieng sing karuan, msi inguh selangkangannyane nyepit tunggak sane kenyir. 

Mihh... Gde pasuécan widine ne. Jeg iraga maan nepukin galang bulan tengai ligir kéné. Aruhhh... inguh paling kenehne I Gde Nyawan. Suba tusing ngidaang baan ia ngelakang inguh bayuné. Dadi metu kenehné I Gdé Nyawan ané soléh-soleh. "Ahhhh.. kar rayu Ni Ayu jani mumpung maan galah, suwung masih di tegale kene".

Ayu.. | Ehh bli Dé Nyawan. Kadén tiang nyén bagus makeplug. | Aduh.. Ayu jeg ngidaang dogén | Yéh saja bli. | Ayu masih jegég tepukin bli. | ahh... masak bli? Bli Gombal ahh...

Seken Yu, jeg jegeg Ayu tepukin beli tepengan jni. | Ahh.. sajan nak muani, dasar bli gombal. Men apa kar alih bli mai né? Pang sing tengai-tengai bli ngegombal! | Bli tundena mai kin I Bapa, bli tuah ngalih abesik Yu, ngalih bibit kacang Ayuné. 

"Né jemak dini bli. Uba tegul-tegul tiang.. to tungguhan kacangne masih ba ada. Tinggal bli nyemak gen dtu". Kéto Ni Ayu ngorahin I Gdé Nyawan. 

"Ahhh ne sing kacang sekenan. Sing ja kacang ne. Buina bli nagih sing tungguhan Yu, bli ba ngelah tungguhan akatih. Gede sing, cenik masih sing tungguhan bline ene. Ne tungguhan pingit, mula tuah kar anggon nungguin kacang Ayune ne abesik to".

Ni Ayu nak buka adane nak agak oon abedik, ddiné ia sing ngerti kin munyi makulit lan keneh jeléne I Gde Nyawan. 

Ahh bli apa oranga to. Né bibité jemak enggalin. Antosanga jak I Bapa baduuran. | Né bli mai ngalih bibit ne di tengah to, to yu... | Di tengah dija bli De? | To, to, to... di tengah rok Ayuné né tagih bli. Sing ja bli nagih bibit kacang né lén Yu. Dah.. mai aba Yu, I Bapa né ngorahin bli. Sada kaliput asmara I Gedé mameteng sing inget jak né lén. 

Ditu mara Ni Ayu ngerti keneh I Gde Nyawané, tatkala nepukin matan I Gdéné sing kelea nolih tangkah lan selangkangan ipuné. 

Ahh auk, sing nyak sing dadi né bli. Kacang yangé né sing ja ulah2 yang ngemaang. I Bapa nak mingitang tiang. Ne kar jaga tiang tekek. 

Yéhh kénkén Ayu né.. I Bapa ne ngorain bli nagih mai. Sing percaya? Jani kar orahang bli jk I Bapa. "Bapaaa.. sing baanga kacangné Ni Ayu jk icang". Makaukan I Gede Nyawan ling beténan. 

"Aduhh baang yu, bapa né ngorahin I Gde kemu to.." Nyelampar pan ayu masaut mapan sedeng kenyel magarapan di carike. Basangne seduk lan bibihne bedak. 

"Tohh Yu, bli nak suba baanga jk I Bapa. Déhh mainang Yu.. mainang..". Ni Ayu masemu sedih ningeh munyin bapané, kadena sken bapane ngorahin buka ne tagiha teken I Gde Nyawan.

Makaukan lantas Ni Ayu, "Bapa tiang nagih sagrepa jk I Nyawan" Pan Ayu ningeh ling duuran. Kadéna nyawan ne di punyan cengkeléhé ngerunyung tur ngerayang. "Plaibang ibané Yu..", nah ditu lantas Ni Ayu malaib, I Gde Nyawan nguberin Ni Ayu, mapan kaliput kenehne baan Sang Hyang Semara sing dadi dahang.

Bapaa.. tiang ubera.. | Pan Ayu masaut: "Pulesang ibane di tanahe Yu.. I Gde orain ngakebin, pang sing nyai kena gencer nyawan" 

Buka adané oon, nyak Ni Ayu nuutin sekancan munyin Bapané ané sing nepukin unduk. Wah ditu lantas I Gde Nyawan teka ngakebin tur nopdot awakne Ni Ayu. Musbusin sakancan panganggone.

Aduh gulisah Ni Ayu kadopdop olih I Gedé nyawan. Sada makraikan Ni ayu baan gining awakné kadopdop, kakecup uli muncuk ka bongkol. "Grayangina cang paa..."

Mapan ningeh nunyin panakné makraikan ajebes, Pan Ayu mageluran uling di cariké. "Siepang bunguté Yu, da uyut, pang sing tawanga jk nyawané" 

Lén satua di cariké, lén karya di tegalé. | I Gdé Nyansan galak nopdopin kanti lépég telah awakné Ni Ayu, ngiah-ngiuh sing bani makaikan. Kanti ka selagan2 né pingit di sakancan awakné Ni Ayu kacicipin baan I Gde, uli mua tuun ke baong, ka tangkah, ka basang lan paha. 

Teked lantas ka carik duang tebih gelahné Ni Ayu né pinih pingit. Miihh ratoo.. kasiksik kacegutin baan I Gdé. Ni Ayu lopyo,lemes tan pabayu, sakancan ne ada di sampingne kacekel tekek. padang-padang telah kanti kapaid baan ia naanang gining. 

Tan papanganggo sang kalih saling guletin. Ni Ayu angseg-angseg inguh tan paran ngasayang gining. Ahhh.. bli Gdé, da bli. Ahh.. | "Nengil Yu nengil, jni ba.. jni.." 

"Ahh.., Bapa Icang gencera...", makaukan Ni Ayu.. Sautina baan Pan Ayu: "tengilang ibané Yu, I Gdé baang ngulah".

"Bapaa.. icang gencera.." buin Ni Ayu makaukan. I Gde Nyawan tetep brikuh tunggang-tungging najuk carikné Ni Ayu. Buin ancit, buin celepanga, jitne I Gde sing ngoyong-ngoyong. 

Pan Ayu saking kenyelne magarapan di carik, sing sanget rungu, malah nginem kopi teken naar kasela di pundukan cariké. Mapan Men Ayu suba teka ngaba kopi teken kasela malablab. Laut Makaukan Pan Ayu ling di duuran. "Yuu beseh gencera jak Nyawané?"

Ni Ayu masaut ling tegalé sambilanga ngiah-ngiuh. "Sing pa.. ahh jaennnn". I Gede Nyawan ngancan galak najuk carik ne Ni Ayu kanti lepeg tan pabayu Ni Ayu natakin. Padaduanan saling gipuh payu di tegalé.

Pan Ayu ningeh munyin pianakné ngorang tusing kénkén gencer nyawan mapan tusing beseh. Laut masaut sambilanga ngerosin kopi. "Nah pragatang malu ditu.. yen suba suud, ajak I Gde Nyawan menékang. Ajakin ngopi. Né ada kasela legit" 

-puput-



KASIR DADI KASUR, LACUR PANGINA
Olih : Pande Kadek Juliana

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO3FrKlT7nJzVX_Pec6-ZfmWD7LeGPgRXxYe13XzXykO3DOc-h6n9sQEpbuQifNAmSsDUANZLlUgF3VvngPp3yADIOtOWHHg7lrdKbTCBybz70euWce5xpRs6m6YI6ZIL03qbsghu5iMwb/s1600/hai+cwok.jpg
“Kukuruyukkkk..... Kukuruyukkkk.....”

Jam 5 ngedaslemah siapé ibuk ia bangun kepupungan matané ngicir sambilanga pules setengah mateng. Untul-untul tendas manuké nyiriang ia enu kiap di pedemané, matengger di carang punyan buluané ba duur. Mirib yen sing mula tuah swadarmané ngaruyuk ngadaslemah nundun saisin jagaté, bisa-bisa ngekoh siapé bangun ngedaslemah nyelap makruyuk doén, lakar ngenehang magaé ngalih pipis masih ia tusing, ngitungang lakar masuk masekolah masih tusing. Ngalih amah ia aluh, tinggal ngékéh di pekarangan gustiné suba sing kuangan amah, buina sabilang semengan ia suba kasambehin baas, jagung, dikénkéné gabah ia maan. 


Kukuruyukan siapé pinaka alarm, tetenger nundén para janané bangun nglaksanayang swadarmané soang-soang. Kedis-kedis masih pada bangun, ibuk ia manguci di carang kayuné, ngawénang semengé bungah di kuping. Katimpalin Sang Surya endag kangin, sinarné ngangetin awak lan sakancan daging jagaté. Angin ngasir-sir tis pisan, oksigen bersih kedas ngebekin jagat ané sida ngawénang awaké sehat seger oger. Sajan di Désa, makejang enu sarwa alami.

Semengé ento Mén Sari suba bangun ngadebras, ngojog bélong samping lédengé nyemak cédok laut masugi tur répot mataki-taki. Kurenan ipuné, Pan Sari kantun ngalingus ring pasaréané, mapan tau tekén kondén ja jam ipuné bangun. Ring papinehné Pan Sari, “Bangun semengan, ka peken, nyakan, mabersih-bersih, ento tuah geginan luh-luhé! Ngudiang iraga bareng ngaduk-aduk.” Punika mawinan ngancan nyajaan médét tur nglangseg saputné ngelanturang masaré buin akinyukan.

“Luh, Luh, Luh Sari..! Bangunang ragané Luh! Nyampat malu, pélin umahé, to tain siapé macolcol di kramiké! Mémé lakar ka peken malu meli darang nasi, to baasé suba memem, ingetang pulang ke ciblukané!”

Makelo Mén Sari ngantosang pesautné Luh Sari, konén masih Iluh nyautin. Lantas jagjagina Iluh Sari ka kamarné. Dapetanga Luh Sari enu sirep lelep magulung saput.

“Mimih dewa ratuuu..., naké bajang nu malilit saput kali jani! Bangun Luh, bangun! Mémé kar ka peken, ingetang geginan Iluhé! Awak luh bajang kéné bedunné bangun, ratu batara, bin pidan ngelah kurenan sing lek atiné ajak matua jak kurenan! Bangunnn..., gaénang I Bapa kopi pada!”

“Aduh, mémé jeg uyut..! Nu kiap tawang..! Buina sedeng jaena ipiané puk, ngulgul gén mémé! Ilang ba ipian tiangé! Nah ka peken ja, binsep tiang nyampat, maresik jumah!”. Ngarenggeng Luh Sari sambilanga ngalingus ngelut galeng guling.

“Né mara ja Luh bedu! Kéné malesé, nyén kar nganggoang!”. Mén Sari bangun laut maid saputné Luh Sari, lantas pesu mapan lakar ka peken.

Sapeninggal Mén Sari ka peken, Luh Sari enu masih ipun masaré malingkuh masaput anget. Pan Sari bangun uyun-uyun bangun mapan ningeh uyut munyin kurenan ipuné, laut nuju ka paon lakar ngalih yéh anget lakar anggona masugi. Dapetanga di paon enu puyung sing ada apa.

“Beh, Iluh nyajaang pesan, amonto oraina tekén méméné, sing masih ia bangun, jeg ngawai kéné gén panaké bajang! Ah, mirib ia kenyel megaé, dibi sanja teka suba peteng, layu sayu kéto kaludan muané lebian kenyel magaé misi sor-sor AC koné di kantorné. Nah baang ba ia masaré, pagelané gen suba nyemak gaéné semengan jumah!,” keto Pan Sari ngarenggeng pedidiana di paon.


Ditu lantas Pan Sari ibuk di paon padidiana nyakan, ngaé yéh anget, laut ngaé kopi. Suud ngopi, Pan Sari Nglanturang nyampatang umahné neked ka pakarangané tur ngepélin keramik baléné. Suwud kéto nglanjut Pan Sari nektek dagdag ané aliha dibiné di carik, lakar anggona maman céléng.

Galahé suba jam tengah pitu, dundunina Luh Sari tekén Bapané satondén méméné teka uli peken. Apang tusing pianakné kena opak uling méméné. Nak kasujatiané, Pan Sari sanget pesan sayang teken pianakné, apa buin Luh Sari pianak tunggal. Arepangan pesan ia lakar maan anak muani ané enyak nyentana kemu.

“Yén baang ia nyemak gaé kéné, soroh daki, nyanan sosod kajegégan panaké, sing ya ada nak ngugu nyen ia lakar ngalih sentana. Yén suba ia jegeg moleh, sinah aluh lakar maan nak muani. Abedi gén ngaraos, nak muani bisa nutug. Apa buin cara janiné Iluh suba magaé cager di Badung, sinah suba liu ada nemenin,” kéto papinehné Pan Sari. Jeg malénan pesan ajak paminehné Mén Sari. Mén Sari sing taén lakar nuntut pinakné ngalih sentana, mapan ia nawang enu ngelah kapatutan ané lakar gelantingina tur nyidaang nyeledii pianakné jumah uli keponakané, pianak adinné Pan Sari.

“Luh, bangun Luh! Suba jam tengah pitu, binsep i mémé teka, bangunang awaké pang sing kena opak ling i mémé, bangun...!”

“Nah Pa, jani yang bangun! Duh kiap sajan matan tiangé, awak sakit ngarepet, kenyel san magaé majujuk terus.”

“Luh sujatiné, Iluh megaé apa di kota, dadi jeg megedi semengan teka peteng terus? Jam tengah kutus suba makaad, mulih jam dasa, jam solas, cara dibi jam tengah roras peteng mara mulih?,” Pan Sari nyekenang matakon unduk gaéné Luh Sari di Badung, mapan sing pesan taén Luh Sari nyak ngoraang indik geginan ipuné di kota.

“Ah, Bapa melid ja matakon, suba oraang tiang dua geginan tiange di kota, semengan dadi kasir di apotik, soré dadi asisten di tempat prakték dokter. Dadine jam mulihné sing pasti! Sing kéto ija alih pipis pang liu pa?! Jeg bengkung ja Bapa né! Ah, tiang lakar manjus malu, imang megaé!,” Luh Sari laut ngadebras bangun masebeng munju mara takonina ajak Bapané.

“Oh, nah, nah Luh! Mu ba manjus malu. Ba ja Luh kar luas megaé! Bapa matakon nak ulian nyapnyap ngajak padéwékan Luhé bajang! To minum malu téhé di paon, ba gaénang Bapa mara, pang sing enggalan nyem!”

Luh Sari lantas ka paon nyemak téh tur ngelingus nénténg gelas laut negak di balé delod. Mara maan telung gerosan téhé kasiup baan Luh sari, saget ia ukék-ukék nagih ngutah. Mara seledétina kin Pan sari, nyaruang ia buin nyiup tehé. Binsepané sagét Hp-né mamunyi krang-kring di kamarné. Handphoné i-Phone 4S grééss, keluaran terbaru kajemak, sréétt...!

“Hello, siapa ini? Nomornya belum kesave nieh? Ohh, Bapak! Ah, kaén tiang sira, terus nomor baru manten. Ngih pak, ngih! Malih jebes tiang merika. Ngih, dibi jam tengah roras wawu tiang teked jumah, duh kenyel sajan pak. Sakit awak tiangé makejang, Bapak bes gemes toh..! Oh, ngih..! Iiihh, nakal né...! Kija malih jebos? Nusa Dua? Aaahh.. hotel mudah nika buin? Oh enggak, kadén tiang nak ditu buin! Hemm.. pak sing kenyel? Bes mara dibi né..?? Biiihh.., Buda Wagé Buda Kliwon tiang jani pak! Keneh gedé nanging bayuné won! Pak wénten doping? Ngih pun ja kéto. Malih jebes ngih.., jantos naé.., daa.. muahh..!”

Bih mesra sada manying Luh Sari ngorta di HP, prajani kenyir-kenyir ia laut nyemak anduk gébras malaib ka kamar mandi. Teked di kamar mandi mara ukana ia manjus, buin ia ukék-ukék sing karuan.

Pan Sari iseng ngintipin pianakné uli nelpon lan tingkahné di kamar mandi uling tuniané, bayuné jelék sajan. Curiga tekéning tingkah polah pianakné, nanging tusing bani ngeplagang kecurigaané.

“Ah, boya-boya kat kenehang, sing dadi koné iraga negatif thinking, apa buin ajak pianak pedidi. Ia nak megaé beneh-beneh di kota. Megaé naduanin, sinah suba gajihné gedé, pantes ba nyidaang ia ngenjuin iraga pipis anggon masuntik, kulkas belianga, TV belianga, Isin umah séhina ajak ia, kadirasa nagih motor bin abesik jeg prajani belianga ajak pianaké. Nah dumogi ja makejang ento asil ulian ia magaé melah-melah di kota.”

Jam pitu Mén Sari suba teked jumahné. Bih, magrenotan ia ngaba beblanjaan uling peken. “Om swastyastu, bli tiang teka...”

“Om Swastyastu, béh magrénotan kurenané teka uling peken! Apa doén kebeli to méméné? Jeg akranjang mablanja, buin misi néngténg!”

“Ah, beblanjaan sesai ja, paek rainan pada, pang acepok meli, mumpung ada kulkas jumah toh! Né pesenané iluh, bli! Dibi ia mapét meli jaja laklak ajak batun bedil, meled pesan koné ajak jaja Bali. Né rujak kuah pindang pada tagia. Paling tiang ngalin dagangné, semeng-semeng ija ya ada dagang rujak. Jeg pang beliang koné. Makané tiang ba tengaian mara mulih. Né bubuh beliné, ajeng malu satondéné ka carik.”

“Ija méméné maan pipis jeg misi meli prabotan liu pesan?”

“Yéh, to suba ibi Iluh ngemaang tiang pipis ayuta, oraina melanjaang nelahang jak Iluh! Ba ja kablanjaang makejang pipisné. Men Iluh ija?”

“Béh, pantes lén san kenyeman nyainé teka ling peken, gantes sajan nyai tuni luas ka peken. To Iluh nu manjus ia!”

Lantas ditu di balé dangin Pan Sari ajak Mén Sari negak padaduanan sambilanga naar bubuh kaimbuhin kopi lan jaja Bali. Pah, motah kena panyemeng jani Pan Sari satondén ngojog ka carik.

Luh sari makamen anduk teka malaib uling kamar mandi ngojog kamarné. Sing makelo sagét suba jegeg nyelolét pesu uling kamarné ngojog mémé bapanné di Balé Dangin sedeng naar bubuh.

“Mé, maan pesenan tiangé?”

“Né apa luh, genep makejang!”

Bih, liang bayuné Luh Sari nepukin rujak kuah pindang, encol nyemak wadah rujaké. Mih, klinyam-klinyem padidina naar rujak, sing ja telah ndén rujakné sagét nyemak jaja, makadua limané magemelan. Mémé Bapané kanti eran nepukin tingkah polah pianakné madaar buka kéto. Sakewala jaja, rujak, lan bubuhé tuah ajenga abedik-abedik kin Luh Sari. Disubané parikramané di Balé Dangin suba suud, Luh Sari lantas mapamit ngajak reramané luas magaé.

Greeng...! Motor Vario baru magereng. Motoré ené mara duang minggu belina ajak Luh Sari, DP-né kutus juta, sisané ngrédit. Koné suud maan bonus uling bosné mapan pegaéné memuaskan nilaina. Yadiastun Luh Sari mara magaé enem bulan, sanget suba ia membantu ekonomi keluargané jumah. Ento mawinan liang pesan bayuné Pan sari ajak Mén sari. Bangga ngelah panak bajang aukud, suba nyidaang nulungin reramané.

Gelisin satua énggal, galahé suba tengai, sawatara jam tengah satu. Pan Sari mara teka uling carik nyemrot padang sisin pamulaan bawangné ané sedeng gadang-gadang kembang. Mén Sari suba masih suud nyalanang parikramané di paon tur enu nanding banten saiban doén. Ditu lantas kaukina ané muani oraina madaar.

“Bli, madaar malu, to makejang suba sayaga di paon, tiang nu mabanten saiban malu!”

“Nah méméné..! Bli kar nyelédér malu néh, sambilang mabalih TV. Kenyel sajaan, kebus baang di carik. Kuner-kuneran matané bana. Baang malu bli mebahan, tis asané baléné suba makramik kéné.”

Pan Sari baan kenyelné, nyeriep ipun di tongosné mabahan di ambén Balé Danginé. Kanti suud Mén Sari mabanten saiban, tepukina kurenané enu masih masaré, éncol Mén Sari nyemakang nasi tur nyeduhang kurenané kopi, laut ngojog ka Balé Dangin. Dapetanga Pan Sari geris-geris masaré tur TV-né idup padidiana tusing ada mabalih.

“Bli, bangun bli, madaar malu! Né kopiné pada!”

“Ah, mara bli maan nyerepjep, méméné sagét nundun! Acara berita siang di TV-né suba mulai? Kadung kat pules, sing tepuk lintas peristiwa di Bali nyén!”

“Bli ba pabalihané amonto-montoan gén, yen sing berita kriminal, pasti ba politik! Ngawai kéto! Tengai to, peteng to! Tiang mabalih sinetron sing taén nyidaang, tetep chanel TV berita gen alih beli! Sinétron Tukang Haji Naik Bubur terus keléwatan gén bana!”

“Ahh, awag nyai ngeplakang bibih! Ngorang Tukang Bubur Naik Haji gén mabading ban nyai! Sinétron jani isiné liunan penyebaran agama tertentu gén, siaran TV jani sing berimbang! Males bli mabalih sinetron-sinetron cara janiné!”

“Men sing ada pilihan siaran né lén toh.., makejang TV-né nyiarang soroh misi religi! Agama besik to gén! Engkénang sing pebalih men?”

“To sanget runguang né! Adénan berita pabalih! Cén nasiné Luh? Mai barengan madaar...!”

“Nah, né suba barengan! To.. to.. ané antosang beli suba mulai...!”

TV : LINTAS PERISTIWA – Pagi ini Satpol PP Kabupaten Badung melakukan razia hotel dan penginapan di sekitaran Nusa Dua. Dari hasil razia, 5 hotel kerap digunakan masyarakat, oknum pejabat, dan PNS untuk melakukan tindakan mesum dan perselingkuhan di jam-jam kerja. Dari operasi tersebut, dijaring 2 pasangan mesum di bawah umur dan 4 pasangan selingkuh di satu hotel yang sama. Salah satu di antaranya adalah seorang dokter yang bertugas di salah satu rumah sakit di Denpasar dengan karyawan di apotik miliknya. Pasangan ini ditangkap karena tidak dapat memperlihatkan bukti surat nikah. Ditemukan pula di dalam kamar berbagai macam obat kuat yang dibawa sang dokter. Sampai berita ini diturunkan, keenam pasangan selingkuh ini masih diperiksa di kantor Satpol PP Badung.

“Méméné..., adi asananga tawang ané luh majaket Barak to nah?”

“Ae bli, asananga Iluh to adi nah?”

“Mimih ratu! Panaké Luh sari to..! Ngenah di TV-né ia méméné! Ratu Batara...! Pianaké to méméné..! Ya ba to, ratu nekep mua panaké Iluh di TV! Kena razia koné ia! Ngudyang ja iluh ditu? Nak ngoraang megaé ia, ngudyang ia di hotel méméné??? Ratuu... dewa..!!”

Nadak sara piring nasi di limané Mén Sari ulung magedambyang di keramiké! Mabrarakan nasi lan belahan piringé tur natunin limané Mén Sari. Tan karasa yéh peningalan Pan Sari lan Mén Sari suba melusin jelinjingan peningalané. Ngembeng-ngembeng yéh matané ajaka dua. Mén Sari mamongol tan pasuara nang aketélan nepukin pianakné koné matangkep ulian selingkuh di hotel ajaka bosné.

“Méméné, méméné, sing ngipi iraga né méméné..?? Duh nyetang beli suba, ada né sing beneh ling pianaké! Mara megaé nem bulan, buina tuah dadi kasir, suba nyidaang meli magenepan. Yén kenehang akuda san gajih kasiré? Béh, dong nyambil kasiré dadi kasur méméné..!!,” ngeling sigsigan Pan Sari ngelut kurenan ipuné kasedihan ajaka dadua.

“Tuni bli nak ningeh Luh Sari telpona, nak mesra sajan tabuh raosné. Kadén beli ajak tunangané, kwala makaukan Bapak ajaka né di telpon to. Nak maan ngoraang ke Nusa Dua. Dewa ratu.....! hiks..hiks... dong dadi kasur bosné panaké méméné!”

Sebet sedih naké tua padaduanan ngenehang kénkén ja nasib pianakné. Kondén buin ngenehang lek ati ajak brayané di sisi, nuju kemu mai sinah suba liu patakon brayané unduké ené.

Ajaka dadua sedih magelut nyelélég di saka baléné, ngeling sigsigan, sebet, sedih, pedih rasané buka témblah yéh tabia apaso. Kanti sanjané ngaliwat, sawetara galah kutus peteng, madingean munyin montor di wangan umahné Pan Sari. Ditu lantas nagtug tangkahné Pan Sari ajak Mén Sari, ngenehang mirib Luh Sari né teka.

“Om Swastyastu,” munyin anak muani samar-samar uli di angkul-angkul umahné dingehanga kin Pan Sari.

“Om Swastyastu, sira nika ngih?,” laut anaké ento macelep mulian ajaka dadua awakné gedé-gedé ganggas.

“Rumah Luh Sari niki ngih? Niki Pan Sari?”

“Ngih..., ngih pak, tiang ampun reraman ipun Luh Sari! Punapi pianak tiangé pak?”

“Ngih, tiang Madé Dharma saking Pol-PP Badung, niki timpal tiange pak Ketut. Niki tiang polih tugas saking atasan tiangé mangda rauh mariki, ngaturang gatra indik pianak bapaké, Luh Sari!”

“Ngih pak, tiang sampun uning, tiang mabalih beritané di TV tuni tengainé!,” Pan Sari masau sada nguntul lemet.

“Oh, sampun uningin Bapak ja! Niki wewehin tiang masih akidik gatran duéné. Mangkin okan paké wénten ring Rumah Sakit Sanglah. Santukan ring kantor Pol-PP pingsan wusan miyegan, saling tuludang basangné sareng anak lanang sané ajaka ring hotel nika! Okana tiang nélpon Bapak, nikanga ten wenten telpon kocap jumah driki!”

“Mimih, dewa ratu...! Suba ulung buin teteh jan kekéné Bapané! Atehin tiang merika pak trantib, atehin tiang nelokin pianak tiangé! Bapané mai ke Sanglah jani, mai bapané..!,” Mén Sari ngeling maid-maid liman kurenané.

“Ngih pak, tiang mula ten ngelah telepon jumah! Laan méméné, laan delokin Luh Sari ditu...!”

“Ngiring Bapak lan Mémék tiang antar ka Sanglah,” laut majalan lantas makejang ke Denpasar, ngojog rumah sakit Sanglah.

Teked di Sanglah, langsung makejang malaib ngojog ruangan IRD, tepukina Luh Sari enu masaré, muané seming latig. Ditu lantas matakon Pan Sari tekén Ibu Dokter ané menangani Luh Sari ditu.

“Bu dokter, nak punapi pianak tiangé bu? Dados jeg seming latig?”

“Bapak jak Ibu orangtua Iluh ngih?”

“Inggih Bu Dokter, tiang sampun reramané. Luh Sari niki pianak tiangé.”

“Kéné Bapa, Iluh setrés berat ia, mirib ulian lek katibén masalah buka jani. Bes keliwat setres buina misi maan kena benda tumpul basangné, dadiné ia pendarahan. Jani ia kaguguran. Sakéwala da sebet, Iluh suba maan penanganan dokter, jani ia suba luungan. Antosang pang sadar dogén malu.”

“Mimih dewa ratu, bli panaké kaguguran koné! Panaké beling bli..!”

“Oh kenten bu dokter, inggih suksma bu dokter antuk wantuannyané.” Pan Sari ngelut kurenané tur nudupang Mén Sari.

“Ae luh, mirib ia mandeg. Beneh ja sabilang semengan dingeh beli Iluh ukék-ukék, ngutah-utah dogén di kamar mandi, kadén beli ia masuk angin. Buina buka nolih tingkahné ituni ento jeg soléh, nagih rujak, jaja magenepan, kwala daara tuah abedi-abedik buka nak ngidam. Dong suba mandeg ia...!,” Pan Sari laut negak mapangsegan laut ngeplakin paa, kitak-kituk sing percaya teken panakné lakar klinyaran buka kakéto. Ulian pipis ngaé pianakné ulap nyalanin tresna buta.

Satya masih Pan Sari lan Méméné mélanin panak, jelé melah ulian pianak, kéto papinehné. Tongosina Luh Sari di ruangan IRD ajak Mémé Bapané kanti semengan sing ja misi masaré nang aketélan.

“Bapané, bapané..! Iluh suba bangun ia, suba sadar bli! Mai tingalin...!”

“Cén to méméné? Cén? Béh toh, Luh, Luh Sari! Inget ajak Bapa Luh?,” gisina limané Luh Sari tekén Bapané.

Ditu lantas nadak nyerékcék yéh peningalané Luh Sari tatkala ento. Kasih-asih Luh Sari ngomong ajak reramané, ngidih pelih baan pelih tindakané, nguluk-nguluk reramané.

“Mémé, Bapa, ampurayang tiang. Sing bisa ngaba raga, sing nyidaang ngeret indria, bas kadropon percaya ajak rayuan bos tiangé, baan kaulurin brana. Malahan percaya, ajaka kemu-mai tiang enyak! Ajaka majelé melah tiang masih enyak. Mapan tiang janjianga lakar juanga anggona kurenan pak dokteré. Dong lipia kin janji pak dokter! Hiks..hiks.., Ampura mé, Ampura pa, tiang ulap artha brana. Malahan san tiang nyak mademenan ajak anak ané suba ngelah kurenan, ngelah pianak. Disubané tiang nuntut ngoraang dewéké suba beling duang bulan, pak dokter sing nyak nyuang tiang. Tiang anggona plalianan kin bosé Mé...!,”

Béh, ditu Luh Sari ngeling sigsigan katimpalin baan ling Mén Sari, lantas kagelut baan mémén ipuné. Kasian nepukin pianakné buka kéto. Tuah ja Pan Sari gén ané ngidaang tabah.

“Nah Luh, sabarin déwéké malu, mirib ené paduman Iluhé buka kéné, nak phala karma adané kudyang baan madaya?!, mirib ipidan Bapa ngelah pelih ajak anak lén, Luh né jani kena dadiné. Uli jani lan buin malajah idup, né anggon peplajahan, pang da Luh ulah percaya ajak rayuan gombal. Patut mani puan pilihin, alih suluré né beneh, apa pesaja apa mobab anaké ané ngamunyinin Iluh! Dong suba ja, Iluh buka lacur pangina, lén tenasé macotot, awak sakit majekjek, jit kancuk, disubané mataluh manuké malaib, padidi i pangina ngencanin taluh. Sebet luhé jani nanang lara buka kéné. Cara gegendingané, Kasir dadi Kasur, Lacur Pangina! Kar kudyang..???”

-puput-